Chemia organiczna cz.I: węglowodory, alkohole, fenole, aldehydy i ketony

Sezon 7 kursu maturalnego z chemii rozszerzonej

170 zadań w 8 odcinkach!

łączny czas sezonu: 12 h 57 min

Co będzie się działo w sezonie 7?

ODCINEK 1: Alkany

Startujemy z chemią organiczną! W tym odcinku będziemy nazywać alkany i omówimy ich właściwości. Następnie zapiszemy równania reakcji spalania alkanów oraz substytucji rodnikowej. Rozwiążemy również zadania z informacją wprowadzającą.

ODCINEK 2: Alkeny

Poznamy się z alkenami rozpoczynając od nazywania ich. Omówimy ich właściwości fizyczne i chemiczne. Skupimy się na dominujących tutaj reakcjach addycji elektrofilowej. Rozwiążemy zadania dotyczące typów i mechanizmów reakcji. Dokonamy polimeryzacji.

ODCINEK 3: Alkiny

W tym odcinku będziemy podawać nazwy systematyczne alkinów oraz poznamy ich właściwości. Zapiszemy najważniejsze reakcje alkinów oraz rozwiążemy zadania z informacją wprowadzającą.

ODCINEK 4: Węglowodory aromatyczne

Nazewnictwo węglowodorów aromatycznych to punkt pierwszy tego odcinka. Następnie przejdziemy do reakcji substytucji elektrofilowej i ponownie będziemy mieli okazję omówić typy i mechanizmy reakcji. Omówimy również wpływ kierujący podstawników.

ODCINEK 5: Alkohole

Rzędowość alkoholi, nazewnictwo i właściwości. Reakcje addycji i eliminacji, utlenianie, redukcja! Alkohole to bardzo ważny temat w chemii organicznej.

ODCINEK 6: Fenole

Poznamy zasady nazewnictwa fenoli i omówimy czym fenole różnią się od alkoholi. Tym samym poznamy reakcje fenoli.

ODCINEK 7: Aldehydy i ketony cz.1

Nazwiemy aldehydy i ketony. Przeprowadzimy próbę Tollensa i Trommera. Skupimy się na trudnych reakcjach w oparciu o informację wprowadzającą.

ODCINEK 8: Aldehydy i ketony cz.2

Dokończymy zadania z odcinka 7.

Jakie zadania są rozwiązywane podczas kursu?

Maturalne CKE oraz autorskie.

Co dostaję w ramach dołączenia do sezonu 7?

• Dostęp do nagrań przygotowanych w ramach kursu do matury 2024 oraz możliwość uczestnictwa w spotkaniach na żywo do matury 2025 + nagrania.

• Listę zadań domowych wraz z odpowiedziami.

• Dostęp do grupy (Messenger) z możliwością zadawania pytań.

Kto prowadzi kurs?

Co z podstawy programowej zrealizuję podczas uczestnictwa w SEZONIE 7?

XII. Wstęp do chemii organicznej. Uczeń:

1) na podstawie wzoru sumarycznego, półstrukturalnego (grupowego), opisu budowy lub właściwości fizykochemicznych klasyfikuje dany związek chemiczny do: węglowodorów (nasyconych, nienasyconych, cyklicznych, aromatycznych), związków jednofunkcyjnych (fluorowcopochodnych, alkoholi, fenoli, aldehydów, ketonów, kwasów karboksylowych, estrów, amin, amidów), związków wielofunkcyjnych (hydroksykwasów, aminokwasów, peptydów, białek, cukrów); na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych) podaje nazwy systematyczne związków zawierających w szkielecie do 8 atomów węgla: węglowodorów, jednofunkcyjnych pochodnych węglowodorów (fluorowcopochodnych, alkoholi, fenoli, aldehydów, ketonów, kwasów karboksylowych, estrów); na podstawie nazw systematycznych rysuje ich wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe);

Sezon 7, odcinek 1-8

2) stosuje pojęcia: homolog, szereg homologiczny, wzór ogólny, rzędowość w związkach organicznych, izomeria konstytucyjna (szkieletowa, położenia, grup funkcyjnych), stereoizomeria (izomeria geometryczna, izomeria optyczna); rozpoznaje i klasyfikuje izomery;

Sezon 8

3) rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) izomerów konstytucyjnych o podanym wzorze sumarycznym; wśród podanych wzorów węglowodorów i ich pochodnych wskazuje izomery konstytucyjne;

Sezon 7, odcinek 1, 2

4) wyjaśnia zjawisko izomerii geometrycznej (cis-trans); uzasadnia warunki wystąpienia izomerii geometrycznej w cząsteczce związku o podanej nazwie lub o podanym wzorze strukturalnym (lub półstrukturalnym); rysuje wzory izomerów geometrycznych;

Sezon 7, odcinek 2

5) wyjaśnia zjawisko izomerii optycznej; wskazuje centrum stereogeniczne (asymetryczny atom węgla); rysuje wzory w projekcji Fischera izomerów optycznych: enancjomerów i diastereoizomerów; uzasadnia warunki wystąpienia izomerii optycznej w cząsteczce związku o podanej nazwie lub o podanym wzorze; ocenia, czy cząsteczka o podanym wzorze stereochemicznym jest chiralna;

Sezon 8

6) analizuje zmiany właściwości fizycznych (np. temperatura topnienia, temperatura wrzenia, rozpuszczalność w wodzie) w szeregach homologicznych oraz analizuje i porównuje właściwości różnych izomerów konstytucyjnych; porównuje właściwości stereoizomerów (enancjomerów i diastereoizomerów);

Sezon 7, odcinek 1-8

7) klasyfikuje reakcje związków organicznych ze względu na typ procesu (addycja, eliminacja, substytucja, polimeryzacja, kondensacja) i mechanizm reakcji (elektrofilowy, nukleofilowy, rodnikowy); wyjaśnia mechanizmy reakcji; pisze odpowiednie równania reakcji.

Sezon 7, odcinek 1-8

XIII. Węglowodory. Uczeń:

XII. 1) na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych) podaje nazwy systematyczne związków zawierających w szkielecie do 8 atomów węgla: węglowodorów (…); na podstawie nazw systematycznych rysuje ich wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe);

Sezon 7, odcinek 1, 2, 3

1) ustala rzędowość atomów węgla w cząsteczce węglowodoru;

Sezon 7, odcinek 1

2) opisuje właściwości chemiczne alkanów na przykładzie reakcji: spalania, substytucji atomu (lub atomów) wodoru przez atom (lub atomy) chloru albo bromu przy udziale światła; pisze odpowiednie równania reakcji;

Sezon 7, odcinek 1

3) opisuje właściwości chemiczne alkenów na przykładzie reakcji: spalania, addycji: H2, Cl2 i Br2, HCl i HBr, H2O, polimeryzacji; przewiduje produkty reakcji przyłączenia cząsteczek niesymetrycznych do niesymetrycznych alkenów na podstawie reguły Markownikowa (produkty główne i uboczne); opisuje zachowanie alkenów wobec wodnego roztworu manganianu(VII) potasu; pisze odpowiednie równania reakcji;

Sezon 7, odcinek 2

4) planuje ciąg przemian pozwalających otrzymać np. alken z alkanu (z udziałem fluorowcopochodnych węglowodorów); pisze odpowiednie równania reakcji;

Sezon 7, odcinek 2

5) opisuje właściwości chemiczne alkinów na przykładzie reakcji spalania, addycji: H2, Cl2 i Br2, HCl, i HBr, H2O; pisze odpowiednie równania reakcji;

Sezon 7, odcinek 3

6) ustala wzór monomeru, z którego został otrzymany polimer o podanej strukturze; rysuje wzór polimeru powstającego z monomeru o podanym wzorze lub nazwie; pisze odpowiednie równania reakcji;

Sezon 7, odcinek 2

7) wyszukuje, porządkuje i prezentuje informacje o tworzywach; wskazuje na zagrożenia związane z gazami powstającymi w wyniku ich spalania;

Nowe zadania w kursie MATURA 2025

8) opisuje budowę cząsteczki benzenu, z uwzględnieniem delokalizacji elektronów; wyjaśnia, dlaczego benzen, w przeciwieństwie do alkenów i alkinów, nie odbarwia wody bromowej ani wodnego roztworu manganianu(VII) potasu;

Sezon 7, odcinek 4

9) opisuje właściwości chemiczne benzenu i toluenu (metylobenzenu) na przykładzie reakcji: spalania, z Cl2 lub Br2 wobec katalizatora albo w obecności światła, nitrowania; pisze równania reakcji chlorowcowania i nitrowania pochodnych benzenu, uwzględniając wpływ kierujący podstawników (atom chlorowca, grupa alkilowa, grupa nitrowa, grupa hydroksylowa, grupa karboksylowa);

Sezon 7, odcinek 4

10) projektuje doświadczenia pozwalające na wskazanie różnic we właściwościach chemicznych węglowodorów nasyconych, nienasyconych i aromatycznych; na podstawie wyników przeprowadzonych doświadczeń wnioskuje o rodzaju węglowodoru; pisze odpowiednie równania reakcji;

Sezon 7, odcinek 4

11) wyszukuje, porządkuje, porównuje i prezentuje informacje na temat destylacji ropy naftowej i pirolizy węgla kamiennego; wymienia nazwy produktów tych procesów i ich zastosowania;

 Nowe zadania w kursie MATURA 2025

12) wyjaśnia pojęcie liczby oktanowej (LO) i podaje sposoby zwiększania LO benzyny; tłumaczy, na czym polega kraking oraz reforming.

Nowe zadania w kursie MATURA 2025

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów − alkohole i fenole. Uczeń:

1) porównuje budowę cząsteczek alkoholi i fenoli; wskazuje wzory alkoholi pierwszo-, drugo-, i trzeciorzędowych;

Sezon 7, odcinek 5, 6

XII.1) (…) na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych) podaje nazwy systematyczne związków zawierających w szkielecie do 8 atomów węgla: (…) alkoholi, fenoli (…); na podstawie nazw systematycznych rysuje ich wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe);

Sezon 7, odcinek 5, 6

2) opisuje właściwości chemiczne alkoholi na przykładzie reakcji: spalania, z HCl i HBr, zachowania wobec sodu, utlenienia do związków karbonylowych, eliminacji wody, reakcji z nieorganicznymi kwasami tlenowymi i kwasami karboksylowymi; pisze odpowiednie równania reakcji;

Sezon 7, odcinek 5

3) porównuje właściwości fizyczne i chemiczne alkoholi mono- i polihydroksylowych (etanolu (alkoholu etylowego), etano-1,2-diolu (glikolu etylenowego), propano-1,2-diolu (glikolu propylenowego) i propano-1,2,3-triolu (glicerolu)); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli odróżnić alkohol monohydroksylowy od alkoholu polihydroksylowego; na podstawie obserwacji wyników doświadczenia klasyfikuje alkohol do mono- lub polihydroksylowych;

Sezon 7, odcinek 5

4) opisuje zachowanie: alkoholi pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowych wobec utleniaczy (np. CuO lub K2Cr2O7/H2SO4); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli odróżnić alkohol trzeciorzędowy od alkoholu pierwszo- i drugorzędowego; pisze odpowiednie równania reakcji;

Sezon 7, odcinek 5

5) pisze równanie reakcji manganianu(VII) potasu (w środowisku kwasowym) z alkoholem (np. z etanolem, etano-1,2-diolem);

Sezon 7, odcinek 5

6) opisuje właściwości chemiczne fenoli na podstawie reakcji z: sodem, wodorotlenkiem sodu, bromem, kwasem azotowym(V); pisze odpowiednie równania reakcji dla fenolu (benzenolu, hydroksybenzenu) i jego pochodnych; na podstawie wyników doświadczenia (reakcji kwasowo-zasadowych lub reakcji z FeCl3) klasyfikuje substancję do alkoholi lub fenoli;

Sezon 7, odcinek 6

7) na podstawie obserwacji doświadczeń formułuje wniosek dotyczący kwasowego charakteru fenolu; projektuje i przeprowadza doświadczenie, które umożliwi porównanie mocy kwasów, np. fenolu i kwasu węglowego; pisze odpowiednie równania reakcji;

Sezon 7, odcinek 6

8) planuje ciągi przemian pozwalających otrzymać alkohol lub fenol z odpowiedniego węglowodoru; pisze odpowiednie równania reakcji;

Sezon 7, odcinek 6

9) wyszukuje, porządkuje i prezentuje informacje o metodach otrzymywania, właściwościach fizycznych i chemicznych oraz zastosowaniach alkoholi i fenoli.

Sezon 7, odcinek 6

XV. Związki karbonylowe − aldehydy i ketony. Uczeń:

1) opisuje podobieństwa i różnice w budowie cząsteczek aldehydów i ketonów (położenie grupy karbonylowej);

Sezon 7, odcinek 7, 8

XII. 1) (…) na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych) podaje nazwy systematyczne związków zawierających w szkielecie do 8 atomów węgla: (…) aldehydów, ketonów(…); na podstawie nazw systematycznych rysuje ich wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe);

Sezon 7, odcinek 7, 8

2) projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli odróżnić aldehyd od ketonu; na podstawie wyników doświadczenia klasyfikuje substancję do aldehydów lub ketonów; pisze odpowiednie równania reakcji aldehydu z odczynnikiem Tollensa i odczynnikiem Trommera;

Sezon 7, odcinek 7, 8

3) wyszukuje, porządkuje i prezentuje informacje o metodach otrzymywania, właściwościach i zastosowaniach aldehydów i ketonów.

Sezon 7, odcinek 7, 8